Κατακερματισμός DNA
Ο κατακερματισμός του DNA είναι ένα είδος βλάβης του DNA, όπου οι αλυσίδες του διασπώνται σε μικρότερα τμήματα, καταστρέφοντας την ακεραιότητα του μορίου. Κατακερματισμός του DNA στο σπέρμα έχει συσχετιστεί ισχυρά με ανδρική υπογονιμότητα και πτωχότερη έκβαση στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, με παθολογική εμβρυική ανάπτυξη, επαναλαμβανόμενες αποβολές και συγγενείς εμβρυικές ανωμαλίες. Επομένως, ο έλεγχος της παρουσίας του είναι ένα σημαντικό τμήμα της διερεύνησης της ανδρικής υπογονιμότητας και πραγματοποιείται με τον υπολογισμό του Δείκτη Kατακερματισμού του DNA (DNA Fragmentation Index – DFI). Το DFI είναι ο λόγος των σπερματοζωαρίων με κατακερματισμένο DNA ως προς το συνολικό αριθμό σπερματοζωαρίων στο δείγμα και εκφράζεται με τη μορφή ποσοστού.
Αν και ο ορισμός μπορεί να διαφέρει από εργαστήριο σε εργαστήριο, σε γενικές γραμμές το DFI θεωρείται φυσιολογικό όταν είναι κάτω από 15%, τιμές ανάμεσα σε 15-30% σχετίζονται με επιδράσεις στη γονιμότητα, ιδιαίτερα με ταυτόχρονη παρουσία παθολογικών παραμέτρων ποιότητας του σπέρματος (βλ. σπερμοδιάγραμμα), ενώ πάνω από 30% θεωρείται υψηλό και έχει σημαντικό αντίκτυπο στη γονιμότητα.
Αν και το σπερμοδιάγραμμα ρουτίνας παραμένει ένα αξιόπιστο διαγνωστικό εργαλείο, δεν μπορεί πάντα να προβλέψει αξιόπιστα τη γονιμότητα και τις πιθανότητες επίτευξης κύησης από μόνο του. Σε συνδυασμό με το γεγονός πως ένα σημαντικό ποσοστό ανδρών με υπογονιμότητας έχουν αυξημένο DFI, ενώ το σπερμοδιάγραμμά τους φαίνεται φυσιολογικό, η μέτρηση του DFI μπορεί να ενδείκνυται ιδιαίτερα στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Παρουσία παραγόντων κινδύνου για αυξημένο DFI:
- Προχωρημένη αναπαραγωγική ηλικία (>40 έτη)
- Λοιμώξεις ουρογεννητικού
- Κάπνισμα
- Κατάχρηση ουσιών
- Έκθεση σε ρύπους και τοξικές ουσίες
- Κιρσοκήλη
- Αυξημένη θερμοκρασία όρχεων
- Χρόνιες νόσοι (διαβήτης)
- Κακοήθειες και σχετικές θεραπείες
- Κακή διατροφή και παχυσαρκία
- Ανεξήγητη υπογονιμότητας
- Επαναλαμβανόμενες αποβολές, επαναλαμβανόμενη αποτυχία εμφύτευσης, αποτυχία ενδομήτριας σπερματέγχυσης (IUI)
- Προηγούμενες αποτυχίες IVF ή IVF/ICSI
- Σε περίπτωση που εξετάζεται το ορχικό σπέρμα αντί για το σπέρμα από την εκσπερμάτιση ως επιλογή
Εάν ανιχνευτεί υψηλό DFI, η κύρια θεραπευτική στρατηγική είναι να αντιμετωπιστεί ο υποκείμενος αιτιολογικός παράγοντας και να περιμένουμε να παραχθεί νέο σπέρμα από τους όρχεις σε δυο με τρεις μήνες. Επομένως, οι διαθέσιμες θεραπευτικές προσεγγίσεις περιλαμβάνουν:
- Εκτίμηση και αποκατάσταση των κιρσοκηλών
- Περιορισμός των μεγάλων ζεστών μπάνιων και των στενών εσωρούχων
- Υιοθέτηση πιο υγιών συνηθειών ζωής
- Μείωση ή ιδανικά διακοπή καπνίσματος
- Χορήγηση αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων
ΣΕ περιπτώσεις που αυτές οι μέθοδοι αποβούν αναποτελεσματικές, οι προχωρημένες τεχνικές επιλογής σπέρματος μπορούν να αξιοποιηθούν. Αν και δεν βελτιώνουν άμεσα την ποιότητα του διαθέσιμου σπέρματος, μπορούν να εξασφαλίσουν πως τουλάχιστον μόνο τα άριστης ποιότητας σπερματοζωάρια θα χρησιμοποιηθούν κατά την IVF/ICSI, αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα να χρησιμοποιηθούν μόνο φυσιολογικά σπερματοζωάρια με ακεραιότητα του DNA τους και να είναι αυτά που θα φτάσουν στο ωάριο και θα το γονιμοποιήσουν.